Hüseyin bin Abdullah el-Abbâsî -kuddise sırruh- (3)

"Hâtemü'l-evliyâ ilâhî hükümde Hâtemü'r-rusül'ün teşrî'den getirdiği şeye tâbî olur; şekilleri def' eder ve velâyet makâmının en yücesini tahkîk eder. Hâlin şerhini keşfeden der ki: 'Bu ona, yâni Hâtemü'l-velâye'ye makâmında noksanlık vermez ve bizim gittiğimiz yola aykırı da düşmez.' Zîrâ o, ilâhî hükümde tâbî, mânâda ise metbû' olan (kendisine tâbî olunan) kimsedir. Hiç şüphesiz ki o, nübüvveti zuhur ettiren, velâyet feleğinin zuhur ettiği aslın en yükseğinde dolaşan kimse olduğu gibi, bir yönden de aşağıda kalır.

Bunun içindir ki nübüvvet feleğinin Sâhib'i, Veliyyü'l-Hamîd olan Allah'tan hikâye ederek:

"Denildi ki: Şeyh, kâmil için her mertebede üstünlük lâzım gelmediğini Allah'ı bilme mertebesi hakkında değil, kâinât hâdiseleriyle alâkalı olarak ispat etti. Şu hâlde onun, her ikisini de Allah'ı bilme mertebesi hakkında öne sürdüğü, onun Hâtemü'r-rusül'den bir cihetten yüsek, başka bir cihetten düşük oluşu hakkında kendisine destek sağladığı delil ne fayda sağlar?

Dedi ki: Bir defa o, yükseklik ve düşüklüğün dışında bir öne geçiş olduğu gibi, aynı zamanda (bu sır) Kudsî ruh'tan az destek gören kişiden de saklı tutulmuştur. Hiç şüphe yok ki bu, velâyet makâmı bakımından bir makamda ancak, nübüvvet makâmının has kılınış yönüne göre gerçekleşir. İki Hatm'in durumunun hangisi olduğuna dâir, zihindeki durum itibâriyle de aynı şey geçerlidir. Şu kadar var ki, aslında o 'Bir'in dışında olan bir şey değildir ve kabul edilmesi gereken de zaten bu adeddir. O hem Velî'dir, hem Nebî'dir, hem de Resul'dür. 'Delil'in faydası da ancak bununla ortaya çıkıp îtibar bulur ve kıyas yolu üzerinde bulunur.

"Hâtemü'l-evliyâ Hâtemü'r-rusül'ün şerî'atına tâbî olur. İşte bu 'iki tuğla' lâfzına nisbetle, duvarı tamamlayan ondaki bu 'iki tuğla' da Hâtemü'l-evliyâ olur. Hâtemü'l-evliyâ Hâtemü'r-rusül aynasında kendisini metbû (tâbi olunan) olarak görmüş olunca Hakk'ın sırrını da görür. Zîrâ duvar, zâhiri bakımından 'Nübüvvet ilmi', yâni 'Şer'î nübüvvet' üzerine; bâtını bakımından da 'Velâyet ilmi', yâni 'Zât'la ilgili has bir ilim' üzerine döşenmiştir. Hâtemü'l-evliyâ'nın kendisini onda iki tuğla şeklinde görmüş olmasını gerektiren sebep, zâhirde Hâtemü'r-rusül'ün şerî'atına tâbî olmasıdır. O ise gümüş tuğla yeridir. Büyüklerin önde gelenlerinin seyrinin hacmi, Zât'ın keşfine tahsis edilen meydanda öne geçtikleri saflara göredir.

Peygamberler arasında işi bağlayan temellerin ikisinden biri gümüşten, diğeri ise altındandır. Bundan sonra sırrın ziyâdelik kazanması söyleneni karıştırır. Halbuki o zâhirdir ve İlâhî ahkâm hakkında onun, kendisine tâbî olduğu şeydir.

Ey benim gösterdiğimi keşfedip anlayabilen kişi! Gümüş onun saf cevheridir, sana öğretilen ilmi sakın görmezden gelme, bâtınların karanlığıyla perdelenip bunu sakın reddetme! Bâtınlar karanlıklardan sıyrılınca ayna ortaya çıkar, onda görüntü zuhûr edince onların nazar ettiği güneş, izi tâkip edilen kemâlle gece karanlığındaki ay gibi gözükmeye başlar. İşte bu, 'Fusûs Şerhi'ndeki onunla (Hâtemü'l-evliyâ ile) ilgili bir hazînedir. Allah doğruyu söyleyen ve yola hidâyet edendir!