Şâzeliyye medresesi’nde yıllarca “Hatmü’l-evliyâ” kitabı’nı tâlim etmesiyle tanınan ve asıl ismi Tâceddin Ebu’l-Fazl Ahmed bin Muhammed el-İskenderî olan Hazret, Mısır’ın İskenderiyye şehrinde dünyaya gelmiş olup, doğum tarihi ile ilgili herhangi bir bilgi yoktur.
Hayatının büyük bir kısmını Kâhire’de geçiren İbn Atâullah el-İskenderî -kuddise sırruh- Hazretleri, Şâzeliyye medresesi’nin kurucusu olan Ebu’l-Hasan Şâzelî -kuddise sırruh- Hazretleri’nin izi üzerinde yürümüş; ondan geniş ölçüde istifade etmiş olan Ebu’l-Abbas Mürsî -kuddise sırruh- Hazretleri’ne mürid olmuştur. Onun eliyle yüksek bir kemâlâta erişen Hazret, bu medresede Hakîm et-Tirmizî -kuddise sırruh- Hazretleri’nin “Hatmü’l-evliyâ” kitabı’na büyük bir merak ve hayranlık duymuş; Ebu’l-Hasan Şâzelî -kuddise sırruh- Hazretleri’nin de daha önce Şeyh’ine tâlim ettiği bu eseri, zihnine ve gönlüne nakşetmek için büyük bir çaba sarfetmiştir.
Tasavvuf’u ve Allah-u Teâlâ’nın velilerini inkâr eden, Hakîm et-Tirmizî -kuddise sırruh- ve Muhyiddin İbnü’l-Arabî -kuddise sırruh- Hazretleri başta olmak üzre, pek çok zevât-ı kirâm’a çirkin sözlerle sataşan İbn-i Teymiyye ile uzun yıllar mücâdele veren ve yazdığı reddiye ile onun iddiâlarını kökünden çürüten Hazret’in, 1309 milâdî yılında Kâhire’de vefat ettiği söylenir.
“Hatmü’l-evliyâ” kitabı’nın izlerini taşıyan “Letâifu’l-Minen fî Mezhebi’ş-Şeyh Ebi’l-Abbas ve Şeyhihâ” adlı kitabı ve “Hikem-i Atâiyye”, “Tâcü’l-Ârûs ve Kâmü’n-Nüfûs” ve “El-Kasdü’l-Mücerred fî Ma’rifeti’l-İsmü’l-Müfred” ismini taşıyan, çoğu tasavvufî mahiyetteki diğer kitapları, Hazret’in bilinen en önemli eserleridir.
O’nun Sevgililerinin En Sâlihi:
“Hatmü’l-evliyâ”nın üslûbundan ve konusundan çok etkilenen İbn-i Atâullah el-İskenderî -kuddise sırruh- Hazretleri, “Letâifu’l-Minen” isimli kitabında, Hakîm et-Tirmizî -kuddise sırruh- Hazretleri’nin “Hatmü’l-evliyâ”da kapalı tuttuğu “Aşk şarabı”ndan ve onu içecek olan kimseden bahsederek şöyle buyurmuştur:
“Onunla konuşan dedi ki: Aşkı öğrendim. Peki aşk şarabı nedir? Aşk kâsesi ne demektir? Kim içer? Tadı nedir? Ne şekilde içilir?..
Buyurdu ki: Şarap, Mahbûb’a yüklenen göz kamaştırıcı Nur’dur. Kâse, kalpler O’na dair kuvvet buluncaya kadar, buna vâsıl olabilme lütfudur. İçen, en büyük tahsisle velâyete erdirilen kimse ve O’nun kullarından olan birtakım sâlihlerdir. O Allah’ın takdiri ile âlim ve O’nun sevgililerinin en sâlihidir. Onun keşfi de işte bunu taşıyacak olan kimseye âittir.” (Kitâbu Letâifu’l-Minen; Cârullah, no: 1620, 28b yaprağı)
Fitneleri Örten Emin Kişi:
İbn Atâullah el-İskenderî -kuddise sırruh- Hazretleri “Hatmü’l- Evliyâ” kitabı’ndan nakillerle donattığı “Letâifü’l-Minen” isimli eserinde; onun bilinen ve bilinmeyen diğer bütün eminlerden farklı olduğunu ve âhir zamandaki fitnelerin onun velâyet nurlarını kirletemeyeceğini, bilâkis onun bu devirdeki fitneleri kirletip örteceğini haber vermiştir:
“Bil ki o, açık ve gizli eminlerden başkadır. Sıddîk ve velînin fesad devrinde de nurları kirlenmez; onların değeri de düşmez. Çünkü onlar devirlerle birlikte değil, devrin Sâhibi ile birliktedirler. Devrin Sâhibi ile olan kimse ise devrin dışladığı herhangi bir şeyle dışlanamaz. Devrin Sâhibi ile beraber olan kişi (bilâkis) onun dışladığını tağyir eder (değiştirir) ve onun kirlettiğini de kirletip örter.” (Letâifü’l-Minen, Cârullah Ef: no. 1620, 11b yaprağı)
